Exclusief verhaal

Lieve Joris maakt het ouderlijk huis leeg

Tekst

Lieve Joris

uit Wilfried #2
Lente 2021

Het leegmaken van het ouderlijk huis is een van de meest confronterende gebeurtenissen in een mensenleven. Daarover gaat dit beklijvende, autobiografische verhaal van Lieve Joris, de grand lady van de Nederlandstalige non-fictie. In Terug naar Neerpelt (2018) schreef ze over het huis aan het kanaal waar ze opgroeide als middelste kind in een woelig gezin van negen. Dit verhaal speelt zich af in het ouderlijk huis in Hasselt, waar ze na de dood van haar vader neerstrijkt met haar jongere zus Hildeke. Terwijl ze haar vaders brieven, foto’s en paperassen doorzoekt, stuit ze ook op documenten van haar overleden broer Fonny en komt het familieverleden onstuitbaar opzetten.

Kort na de dood van mijn vader bracht ik een aantal dagen door in het ouderlijk huis in Hasselt. Ik was bang in dat huis, vooral ’s winters, als het zo vroeg donker werd en het op straat zo stil was. Het lag weliswaar in een residentiële wijk, maar sinds mijn vader twee jaar eerder in een verzorgingstehuis was opgenomen, stond het vrijwel leeg. Zodra het begon te schemeren trok ik de rode velours gordijnen dicht; pas daarna durfde ik de lichten aan te doen. ’s Nachts vond ik het er akelig. Wat als dieven dachten dat het huis onbewoond
was en het glas van de achterdeur zouden inslaan? Of hadden ze het licht opgemerkt en waren ze op zoek naar cash en bankkaarten? In hutten in het binnenland van Congo was ik nooit bang geweest, noch in het raamloze appartement waar ik tijdens de oorlog in Beiroet had gebivakkeerd. Nu lag ik in bed en speelden horrorscenario’s door mijn hoofd, dacht ik aan de slachting die Freddy Horion met zijn kompaan had aangericht in de familie van een argeloze autohandelaar, aan de manier waarop Dick en Perry tekeergingen in Truman Capotes In koelen bloede.

Ik sliep in de logeerkamer, tegenover de kamer van Hildeke, zoals ik mijn jongere zus nog steeds noemde, al was ze inmiddels tweeënvijftig. Ik had haar gevraagd of ze niet bij mij in het grote bed wilde slapen. Even was ze op de overloop blijven staan, had verontschuldigend geglimlacht en het koffertje met weekendspullen naar haar eigen kamer gebracht. Een schoenendoos vol sleutels trof ik aan tijdens mijn zoektocht door het huis; niet één sleutel paste, noch op Hildekes deur, noch op de mijne. En nu lag ze daar, vol vertrouwen te midden van de pluchen beesten op de kast en de kermisbeer op het elektrisch orgel, terwijl ik wist hoe weerloos ze was en dat ik haar niet zou kunnen beschermen tegen dieven en verkrachters.Ik schoot ’s nachts herhaaldelijk wakker en telkens was de beklemming op mijn borst er weer, die gevoed werd door allerlei geluiden. Want het verlaten huis kwam tot leven nu wij er waren, het piepte en kraakte, de verwarmingsbuizen tikten en zongen, de pomp in de kelder sloeg aan, een vogel kraste met zijn pootjes op het platte dak en achter die geluiden hoorde ik ineens onmiskenbaar stappen op de trap. Tot die uitstierven, mijn hart niet langer in mijn keel klopte en ik opnieuw in slaap sukkelde.’s Ochtends was alles anders, draaide ik de radiatoren open, deed Hildeke in bad, waste en droogde haar haren en zat ze na het ontbijt rozig aan de tafel in de woonkamer, kaartspelend tegen een denkbeeldige tegenstander, die ze soms vermanend toesprak. Ze won altijd.Mijn vaders dood had een trein van pijnlijke herinneringen in gang gezet, ik was nog vol verdriet, maar ik vermande me, vanwege Hildeke. Dit was nog steeds haar thuis, wij hadden hier sinds papa’s opname om de beurt het weekend met haar doorgebracht. Binnenkort zou ze dit allemaal verliezen.Laatst hadden Rik, Wies en ik bij het keukenraam de verkoop van het huis besproken, uitkijkend op de achtertuin, waar een karmijnrood appeltje eenzaam aan de boom was blijven hangen. Plotseling klonk achter ons een schrille kreet. ‘Nee!’ Hildeke – meer zei ze niet. Zij kon het landschap achter papa’s dood niet ontcijferen, maar het beangstigde haar wel.

Rik had bij die gelegenheid voorgesteld dat ik de documenten, brieven en foto’s uit zou zoeken die mijn vader had nagelaten. ‘Het lijkt me logisch dat jij die meeneemt’, had hij gezegd en dat vonden de anderen ook, geloof ik, want niemand had zich ertegen verzet. ‘Ik ben in het bureau, hè?’ Hildeke was verdiept in haar kaartspel en knikte.

‘Voor haar zou ik nog wel willen leven’, mijmerde hij terwijl de poes zich te goed deed aan de resten op zijn bord.
‘En voor ons niet, papa?’
‘Voor jullie ook... en passant.’

Het huis rook naar vocht. Zodra ik de gang in liep, rook ik het weer, en ook in mijn vaders bureau walmde het me tegemoet. Je raakte eraan gewend, maar het kroop in je kleren; in de trein naar Amsterdam schaamde ik me telkens voor de ouwe lucht die om me heen hing. Water in de kelder – het mankement had zich al lang geleden aangediend. Volgens de buurman was dit een moerassig gebied en had niemand hier een kelder. Het conglomeraat van bevriende zelfstandigen dat mijn vader had geholpen bij de bouw van het huis was daar niet van op de hoogte geweest. In een poging het euvel te verhelpen had een van hen een lawaaierige pomp in de kelder geïnstalleerd, die volgens de buurman het grondwater van de hele wijk opzoog.

Zelf had ik nooit in dit huis gewoond, ik kende het alleen als bezoeker. Mijn familieherinneringen lagen verzonken in het domein met de acaciabomen, rozenperken, notelaars, fruitbomen en aalbessenstruiken aan het kanaal in Neerpelt, waar ik opgroeide.

Ik keek in alle kasten en laden van mijn vaders bureau, stapelde paperassen, schriften en brieven op de lege werktafel. Mijn vader was een bewaarder. Daarin verschilde hij diametraal van mijn moeder. Als we langskwamen vroeg ze onveranderlijk wat we later wilden hebben, dan zou ze onze naam erachterop schrijven. Ze liet niets van waarde na; ze had alles al weggegeven.

[Einde fragment - Lees het volledige stuk in Wilfried #2]